Fındık Raporu

FINDIK SEKTÖR RAPORU

1.DÜNYADA FINDIK SEKTÖRÜNÜN GÖRÜNÜMÜ

1.1.Üretim

Fındık, bademden sonra dünyada yetiştiriciliği en yaygın yapılan sert kabuklu meyvedir. Fındığın kültür çeşitleri Türkiye, İtalya, İspanya, ABD, Çin, İran, Yunanistan, Fransa, Azerbaycan, Rusya, Kırgızistan, Portekiz, Beyaz Rusya, Moldova, Tacikistan, Gürcistan, Ukrayna, Tunus, Macaristan, Kıbrıs ve Kamerun’da yetiştirilmektedir. Bununla birlikte, FAO istatistiklerinde üretici olarak henüz yer verilmeyen Arjantin, Avusturya, Avustralya, Estonya, İran, Yenizelanda, Romanya, Slovenya, Suriye, Ukrayna ve İngiltere gibi ülkelerde de az da olsa fındık üretilmekte ve üretimin artırılmasına yönelik önemli çalışmalar yapılmaktadır.

Dünya fındık üretimi, 1960’lı yıllarda yaklaşık 250 bin ton civarında iken son 5 yıllık süreçte ortalama 809 bin tona çıkmıştır. Dünya fındık üretiminin yaklaşık %69’unu gerçekleştiren Türkiye’yi sırasıyla İtalya, Gürcistan , ABD ve Azerbaycan takip etmektedir (INC).

Tablo 1:Dünya fındık üretimi (Kabuklu/Ton)

YILLAR	Türkiye	İtalya	İspanya	A.B.D.	Azerbaycan	Gürcistan	Diğer	Toplam
2010	655.210	87.200	20.000	24.500	25.000	40.000	27.000	878.910
2011	452.866	125.000	25.000	34.500	45.000	35.000	27.000	744.366
2012	707.391	110.000	20.000	31.800	40.000	30.000	30.000	969.191
2013	572.385	120.000	19.500	35.000	25.000	30.000	25.000	826.885
2014	387.973	100.000	19.500	36.300	25.000	35.000	25.000	628.773
ORTALAMA	555.165	108.440	20.800	32.420	32.000	34.000	26.800	809.625

Son 5 yıllık ortalama veriler dikkate alındığında; ülkemiz üretimi 555 bin ton (%69), diğer ülkelerin üretimi ise 254 bin ton (%31) civarındadır.

1.2. ihracat

Dünyada fındık tüketiminin tamamına yakın kısmı (%91) Avrupa ülkeleri tarafından gerçekleştirilmekte ve büyük ölçüde (%80’i) çikolata ve şekerleme sanayinde ham madde olarak kullanılmaktadır.

Dünya fındık ihracatının son 5 yıllık ortalaması kabuklu fındık karşılığı 621 bin tondur. Bunun %81’ini Türkiye gerçekleştirmektedir (INC). Dünya fındık üretim ve ihracatının çok önemli bir kısmını Türkiye’nin sağlamasından dolayı, iç piyasada uyguladığı politikaların dünya piyasaları ve fiyatlarına etkisi de fazla olmaktadır.

Diğer önemli fındık ihracatçısı ülkeler İtalya, Azerbaycan, Gürcistan, ABD, ve İspanya’dır. Bununla birlikte üretici olmamalarına rağmen ithal ettiği fındığı iç veya işlenmiş olarak ihraç eden diğer ülkeler Almanya, Fransa, Hollanda, Belçika, İsviçre’dir.

 

 

 

 

 

Tablo 2: Dünya Fındık ihracatı (Yıllık bazda-kabuklu/Ton)

	2010	2011	2012	2013	2014	Ortalama
Türkiye	504.610	487.532	531.488	549.314	294.146	473.418
İtalya	30.130	28.510	28.320			17.392
Azerbaycan	17.006	25.804	20.500			12.662
Gürcistan	23.216	38.184	27.106			17.701
Almanya	7.646	9.868	5.658			4.634
İspanya	4.323	5.559	4.652			2.907
ABD	13.337	19.967	3.142			7.289
Fransa	5.249	4.607	2.024			2.376
Çin	10.127	7.193	432			3.550
Diğerleri	16.527	55.039	16.584			17.630
Toplam	632.171	682.263	639.906	549.314	294.146	55.956

2.TÜRKİYE’DE FINDIK SEKTÖRÜNÜN GÖRÜNÜMÜ

2.1.Üretim

İlk defa doğu Karadeniz Bölgesi’nde başlanan kültür ırkı fındık yetiştiriciliği; devletin fındığa 1964 yılından sonra alım garantisi vermesi, fındığın diğer ürünlere göre daha az emekle yetiştirilen bir ürün olması, bölgeden yapılan göçler vb. etkenlerden dolayı önce dolayı önce Batı Karadeniz Bölgesi, daha sonra ise diğer bölgelere yayılmıştır. Çiftçi Kayıt Sistemi’ne göre Türkiye’de 43 ilde fındık yetiştiriciliği yapılmasına rağmen ticarete konu olan yetiştiriciliğin tamamına yakını Ordu, Giresun, Samsun, Trabzon, Düzce, Sakarya, Zonguldak, Artvin, Bartın, Kocaeli, Sinop, Gümüşhane, Kastamonu ve Rize illerinde gerçekleştirilmektedir. 2014 yılı Tarım İl Müdürlükleri verilerine göre 636 bin hektarlık alanda fındık yetiştiriciliği yapılmaktadır. Dikim alanlarının %80’ine tekabül eden 512.207 hektarlık alan, fındığın ekolojik bölgesi olan Doğu Karadeniz’de yer almaktadır.

Fındık Alanlarının Tespitine Dair 2014/7253Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’na göre 16 il ve bunlara bağlı 108 ilçede yasal olarak fındık dikimi yapılabilmektedir.

Ülkemizde son beş yıllık ortalama fındık üretimi 555 bin ton olarak gerçekleşmiştir.

Tablo 3: İl Bazında Fındık Ekiliş, Üretim ve Verim

YILLAR	2011			2012			2013			2014
İLLER	Üretim (ton)	Dikim Alanı (ha)	Verim (Kg/da)	Üretim (ton)	Dikim     Alanı (ha)	Verim (Kg/da)	Üretim (ton)	Dikim Alanı (ha)	Verim (Kg/da)	Üretim (ton)	Dikim Alanı (ha)	Verim (Kg/da)
Giresun	67.603	117.639	57	101.532	121.773	83	81.432	117.729	69	24.456	117.729	21
Ordu	99.881	227.054	44	145.353	227.119	64	178.357	227.183	79	66.762	227.121	29
Samsun	52.087	88.341	59	88.392	88.341	100	69.392	89.594	77	57.021	89.370	64
Trabzon	33.410	64.283	52	58.767	64.544	91	44.537	65.485	68	30.294	65.485	46
Sinop	1.092	1.665	66	1.024	1.665	62	1.112	1.676	66	1.038	1.686	62
Rize	2.174	3.558	61	1.633	3.558	46	1.377	3.610	38	3.829	3.610	106
Artvin	9.416	11.322	83	9.414	11.322	83	14.420	8.850	163	4.611	8.062	57
Düzce	45.098	62.675	72	81.278	62.706	130	48.295	62.706	77	53.083	62.706	85
Sakarya	74.537	69.085	108	118.057	69.082	171	64.540	72.175	89	96.167	71.327	135
Zonguldak	20.365	23.418	87	25.890	23.418	111	19.105	23.591	81	27.035	23.408	115
Kocaeli	10.649	8.435	126	10.524	8.436	125	8.531	8.016	106	14.266	8.433	169
Kastamonu	4.488	7.525	60	4.993	7.463	67	5.102	7.473	68	3.425	7.161	48
Bartın	3.683	4.102	90	7.016	4.102	171	5.684	6.000	95	5.850	6.000	98
Gümüşhane	625	816	77	603	821	73	571	761	75	125	831	15
TOPLAM	425.108	689.918	74	654.476	694.350	98	542.455	694.849	82	387.962	692.929	75

 

Tarım İl Müdürlükleri verilerine göre, Türkiye’ de dekar başına üretim son dört yıllık süreçte 83,35 Kg olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’ de dekar başına üretim ABD ve Gürcistan gibi üretici ülkelerden daha düşüktür.

Türkiye’nin fındık veriminde yıllara göre önemli dalgalanmalar da görülmektedir. İklim şartları, gerekli kültürel işlemlerin yeterince yapılmaması ve fındık bitkisinde görülen periyodisite gibi etkenler verimdeki dalgalanmayı artırmaktadır. Fındık bahçelerinin genelde yaşlı olması, ocakların ise sık dikili olmasından dolayı Trabzon, Giresun ve Ordu illerindeki verim seviyesi Kocaeli, Sakarya ve Düzce illerinin verim düzeyine göre daha düşüktür. Sakarya ve Düzce illerindeki üreticilerin işletme büyüklükleri ve verim düzeylerinin daha yüksek olması nedeniyle bu bölgedeki dikim alanları hızla artmaktadır.

2.2 Tüketim  

Fındığın iç tüketimi konusundaki veriler yetersiz olup üretim ve ihracat miktarları ile devir stoklarından yola çıkarak kabuklu fındık cinsinden iç tüketimin yıllık 100-120 bin ton civarında olduğu tahmin edilmektedir.

Yetersiz tanıtım ve bilgi eksikliği, fiyatların yüksek bulunması, çerez olarak tüketiminin yaygın olmaması ile ikame ürünlerin fazlalığı gibi etkenler tüketimin artırılmasındaki en önemli engelleri oluşturmaktadır.

TMO, 2006 yılından itibaren yapmış olduğu çalışmalarla kavrulmuş iç fındık, şekerli fındık ezmesi ve fındık yağı gibi ürünleri uygun fiyatla halkımızın tüketimine sunmuş olup alternatif tüketim yollarından biri olan fındıklı ekmek üretimini teşvik için ise halk ekmek fabrikalarına uygun fiyatla kıyılmış fındık temin etmiştir.

Tablo 4: Türkiye Fındık Tüketimi (Kabuklu karşılığı, Ton)

YILLAR	2009-10	2010-11	2011-12	2012-13	2013-14	ORTALAMA
TÜKETİM(TON)	228.000	232.000	135.000	150.000	142.000	177.400

Tabloda yer alan yüksek tüketim rakamları FKB ve TMO’nun arz fazlası stoklarını yağ imalatında kullanmasından kaynaklanmaktadır. Zira son yıllarda yağ haricindeki iç tüketim miktarı 100-120 bin ton civarında olup yağ dâhil son 5 yıllık tüketim ortalaması 177 bin tondur.

2.2.İhracat 

Türkiye’de üretilen fındığın %15-20 kadarı iç piyasada tüketilmekte, %80-85’i ise ihraç edilmektedir. Türkiye, 2005-2014 yılları ortalaması 226 bin ton olan iç fındık ihracatı ile dünya fındık ihracatının yaklaşık %74’ünü gerçekleştirmiştir. 2013 yılında fındık ihracatının %66’sı iç fındık olarak %34’ü ise işlenmiş fındık olarak gerçekleşmiştir (TÜİK).

Fındık ihracatımızda AB’nin payı 2001 yılı verilerine göre %81,2 iken bu oran 2013 yılında %72 olarak gerçekleşmiştir. Bunun nedeni ise ihracat yapılan ülke sayısının son yıllarda artmasıdır. İhracattaki son 5 yıl ortalamasına göre ilk sırayı %22 ile Almanya ikinci sırayı %21 ile İtalya almaktadır. Diğer önemli pazarları sırasıyla; Fransa, Avusturya, Belçika, İsviçre, Hollanda ve Rusya oluşturmaktadır (KİB).

 

 

 

 

 

Tablo 5: Türkiye İç Fındık İhracatı

Yıllar	İhracat Miktarı (iç/ton)	İhracat Bedeli (Bin$)	Birim İhraç Fiyatı ($/kg)
2005	209.364	1.928.378	9,21
2006	247.186	1.467.017	5,93
2007	233.138	1.519.478	6,52
2008	228.402	1.407.872	6,16
2009	219.355	1.172.598	5,35
2010	252.305	1.544.786	6,12
2011	243.766	1.759.162	7,22
2012	265.744	1.802.463	6,78
2013	274.657	1.767.277	6,43
2014*	129.072	1.582.175	12,26

Kaynak :  G.T.B. , * 28 Şubat 2015 itibariyle

Dünya fındık fiyatlarının belirlenmesinde ülkemizde oluşan fındık fiyatları etkin rol oynamaktadır. İhraç fiyatının yüksek olması durumunda, en büyük rakiplerimiz olan İtalya ve İspanya, AB’ nin sağladığı destekler ve nakliye avantajını kullanarak daha düşük fiyatla stoklarını eritmektedir. Hasat dönemlerine devrolan stoklar ise genellikle ülkemizde kalmaktadır.

4. ÖNEMLİ FINDIK ÜRETİCİSİ ÜLKELER VE İZLEDİKLERİ POLİTAKALAR

ABD’deki Oregon Fındık Yetiştiricileri  (HGO), ABD fındığının en büyük işleyicileri ve pazarlayıcılarıdır. Bu birlik, fındık yetiştiricilerinin oluşturduğu bir kooperatif olup ortalama 30 bin tonluk üretimle dünya fındık arzının %4’ünü gerçekleştirmektedir. ABD yılda ortalama 10.000 ton fındık ithal etmektedir (USDA).

İtalya son beş yıllık ortalamaya göre 103 bin ton fındık üretimiyle dünya fındık arzının %12’sini gerçekleştirmekte olup buna ilave olarak yıllık ortalama 95 bin ton kabuklu fındık ithal etmektedir(INC).

İspanya İse son beş yıllık ortalamaya göre 130 bin ton fındık üretimiyle dünya fındık arzının %2,3’ünü gerçekleştirmekte olup buna ilave olarak yıllık ortalama 11 bin ton fındık ithal etmektedir(INC).

Türkiye’nin birim alandan diğer üretici ülkelerden daha düşük verim elde etmesi uluslararası piyasalardaki rekabet gücünü azaltmaktadır. Bununla birlikte Azerbaycan ve Gürcistan’daki üretim artışının önümüzdeki yıllarda ülkemizin fındık ihracatını olumsuz etkileyebileceği söylenebilir. Son yıllarda dış piyasalarda fındık fiyatlarının yüksek olması ve bu ülkelerde üretim maliyetlerinin düşük olması nedeniyle fındık üretimi yaygınlaşmaktadır. Çikolata sanayinde faaliyet gösteren firmalar da ham madde giderlerini azaltmak amacıyla Azerbaycan ve Gürcistan’da fındık yetiştiriciliğini teşvik ederek Türkiye’nin pazardaki etkinliğini azaltmayı hedeflemektedirler.

Bir diğer husus da fındığın ikame ürünü olan bademin, dünyada tüketiminin ve çikolata, şekerleme sanayisinde kullanımının artmasıdır. Badem fiyatlarının fındığa göre daha istikrarlı olması ve Kaliforniya Pazarlama Kurulunun izlemiş olduğu etkin pazarlama politikasının etkisiyle dünyadaki badem ithalatı, fındığa göre daha hızlı bir şekilde artmaktadır.   

 

 

 

5. BÖLGEMİZDE FINDIK ÜRETİMİNDE YAŞANAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

5.1. DİKİM ALANLARININ YAŞLANMASI VE KÜLTÜREL UYGULAMANIN YANLIŞLIĞI

Eski üretim bölgesinde bulunan bahçelerin çoğunluğunun ekonomik ömrünü doldurmuş olduğu bilinmektedir. Fındık ağaçlarında ekonomik verim yaşının yaklaşık 30 yıl olduğu, iyi bakım koşullarında ocak sistemi ile yetiştiricilik yapılan bahçelerde bu sürenin yaklaşık 50 yıla çıkabileceği düşünülmektedir. Ekonomik ömrünü tamamlayan bahçelerin kademeli olarak yenilenmesi gerekmektedir. Yenileme yapılacak bahçelerde ürün kaybı desteği, fidan desteği ve söküm desteği gibi konular dikkate alınmalıdır.

Fındık bahçelerinin yenilenmesi ve gençleştirilmesi kapsamında ihtiyaç duyulacak sertifikalı fındık fidanı üretimine destek sağlanmalıdır. Çiftçilere sağlanan sertifikalı fidan kullanım desteğindeki 10 dekarlık bahçe tesisi sınırı, fındık bahçesi için 3 dekara düşürülmelidir.

Fındık yetiştiriciliği geleneksel olarak yapılmakta, modern tarım tekniklerinden uzak bir görünüm arz etmektedir. Çiftçilerin bir bölümü 60 yaşın üzerinde, bir bölümü üretimi ek gelir olarak görmekte, bir bölümü köy dışında, şehirde ikamet etmektedir. Çiftçi profilinin iyileştirilmesine önem verilmelidir. Budama, gübreleme, sulama, toprak işleme, hastalık-zararlı ve yabancı otlarla mücadelede yetersiz kalınmaktadır. Yüksek verim ve kalite için kültürel işlemlerin zamanında ve yeterince uygulanması önem arz etmektedir.

5.2. FINDIK BAHÇELERİNİN BÖLÜNME VE KADASTRO SORUNU

Fındık ürününde yeter gelirli işletme büyüklüğü 28 dekar iken mevcut işletme büyüklüğünün ortalama 14 dekar olduğu; bu alanın da birkaç parselden oluştuğu bilinmektedir. Tarım arazilerinin miras yoluyla bölünmesinin engellenmesi ve toplulaştırma çalışmasına hız ve teşvik verilmesi gerekmektedir.

 

Ülkemizde birçok ilde fındık tarımı yapılmasına rağmen halen kaç bin dekar arazide fındık tarımı yapıldığı sağlıklı bir şekilde tespit edilememiştir. İlimizde birçok ilçemizin halen kadastro ölçümleri yapılmamış ve Giresun ili genelinde yapılan birçok uygulamalar kurulan komisyon raporlarına ve verilerine dayanmaktadır.

5.3. GİRDİ MALİYETLERİ (GÜBRE, KİREÇ, İLAÇ VS.)

Dünya ve Türkiye ekonomisinde yaşanan hareketlilik ve dolar kurunun sürekli değişkenlik göstermesi nedeniyle hammadde fiyatların da yaşanan artış, gübre, ilaç, kireç v.s.  gibi girdi türlerinin de maliyet fiyatlarının artışına neden olmaktadır. Bu nedenle girdi maliyetlerinin sabitlenmesi ve girdilerin sürekli olarak desteklenmesi gerekmektedir.

 

 

 

 

 

 

 

5.4. GİRESUN FINDIĞININ TANITIMI VE PAZARLANMASI

 

Bahçe bakım ve imarı için gereken yıl içi harcamalarında, Doğrudan gelir desteği ve ucuz zirai kredilerin sağlanması,

Tek hasat dönemi haricinde de yıl içerisinde ekonomik girdi sağlayacak yardımcı üretimlerin yapılmasında proje ve finans desteğinin sağlanması,

Kaliteli, sürdürülebilir ve sözleşmeli üretimin teşvik edilmeli,

Sertifikalı ve kaliteli çeşitlerle üretim yapılmalı,

Fındık ürünleri çeşitlendirilmeli,

Gıda güvenliğine dikkat edilmeli,

Çiftçi eğitim ve yayımı geliştirilmeli,

Fındık üretiminde üretim planlaması yapılmalı,

Arazilerin miras yoluyla bölünmesi engellenmeli ve işletme büyüklüğü artırılmalı,

Her ülke pazarı için farklı üretim ve tanıtım yapılmalı,

İyi tarım ve organik tarım uygulamalarının fındık üretiminde yaygınlaştırılmasının teşvik edilmeli,

Barkot sistemi ve izlenebilirlik sistemine geçilmeli,

Fındık veri tabanı detaylandırılmalı,

Tarımsal alanlarda kullanılan birçok kalemdeki malların KDV oranları sıfırlanmalı,

Ürün tesliminde yaşanan birçok olumsuzlukların giderilmesi ile ilgili ürün mezat salonlarının tesis edilmesi ve üretici kuruluşlarının işletmelerinin sağlanması.

 

5.5. FİYAT

Fındık üreticileri, rekolte az olduğunda fındık fiyatı yükselir, rekolte çok olduğunda fındık fiyatı düşer mantığını kabul etmemektedir. Üretici, rekoltenin fazla olduğu dönemlerde devletin arz fazlası fındığı Fiskobirlik ve TMO aracılığı ile piyasadan çekmesini beklemektedir.

Fındık fiyatının makul ve kalıcı olması sağlanmalıdır.